Khủng hoảng danh tính – Chúng ta là ai giữa thế giới này?

Identity Crisis không phải là vấn đề mới, nhưng là vấn đề thường trực, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Với những bạn ở độ tuổi từ 16 – 20 tuổi, đó có thể là cảm giác vô định, tự hỏi mình thích gì, có khả năng ở lĩnh vực nào, phù hợp với nghề ngiệp gì.. Ở lứa tuổi 20 trở lên, đó là cảm giác hoài nghi về lựa chọn của mình, thiếu chắc chắn về giá trị bản thân,.. Một dạng Identity Crisis có thể gặp, kể cả khi bạn biết mình phải làm gì, đó là để nghề nghiệp định dạng danh tính của bạn. Bạn không biết mình là ai nếu không phải là 1 nhà báo, 1 bác sĩ hay nhân viên bán hàng...

Trong thuyết Interactism, một thuyết vi mô (micro theory) về xã hội có nhắc đến việc 1 cá nhân định giá/ định nghĩa bản thân họ qua đánh giá và đối xử của người khác thay vì tự đánh giá qua inner self. George Hebert Mead - một nhà tâm lý xã hội cho rằng bản ngã của chúng ta bao gồm hai chủ thể. Một là chủ thể “me”, hay là chủ thể được hình thành dựa trên tương tác của chúng ta với người khác và chủ thể thứ hai, chủ thể “I”, cùng phát triển với chủ thể me trong quá trình chúng ta trưởng thành. [1]

Chủ thể “me”, tiếp nhận toàn bộ thông tin trong quá trình tiếp xúc với các cá nhân trong khi chủ thể “I” đóng vai trò như 1 filter, lọc những thông tin cần thiết để điều chỉnh bản thân chúng ta và tạo ra những nét tính cách và hành vi mới.

Đối chiếu vào bản thân, mình luôn gặp vấn đề identify nhân dạng. Mình là ai? Sinh viên PR? Nhân viên marketing quần áo? Designer? Thực tập sinh nghiên cứu? Giáo viên tiếng Việt? 1 tay mơ viết bài về tâm lý? Vậy vai trò nào mới định nghĩa mình? Và những thứ mình làm stand for điều gì? Một điều mình nhận ra sau khi làm rất nhiều công việc đó là, nếu không định nghĩa bản thân bằng đam mê hay nghề nghiệp, mình không biết bản thân có giá trị gì. Cái “me” của mình mâu thuẫn, chồng chéo, làm phức tạp hóa và khiến chủ thể “I” bối rối.

Một điều khác khiến chúng ta, bạn và mình bị khủng hoảng trong giá trị sống và quan điểm xã hội (mình không có kiến thức về chính trị nên dù trong nghiên cứu của Herbert Marcuse có nhắc đến politics, mình sẽ không bàn đến). Chúng ta chạy theo những giá trị đại chúng, để những quan điểm của số đôn định hướng mình, chú tâm vào những giá trị vật chất phù phiếm và từ đó không biết mình thực sự muốn gì, hay còn gọi là những “false needs”. [2]

Một bài báo mình đọc trên Psychology Today của tiến sĩ Whitbourne cho rằng 4 phương diện cuộc sống định nghĩa con người bạn đó là quan điểm chính trị, quan điểm tôn giáo, định hướng nghề nghiệp và vai trò của nam và nữ trong xã hội. Việc khủng hoảng danh tính thường xảy ra vào giai đoạn thanh thiếu niên nhưng kể cả khi trưởng thành, nếu gặp phải trở ngại trong cuộc sống, chúng ta cũng sẽ dễ dàng hoang mang không biết mình là ai và giá trị của mình nằm ở đâu. Tuy nhiên cũng có nhiều người không hề gặp khủng hoảng danh tính do bản thân họ chấp nhận những giá trị được truyền lại từ cha mẹ, cá nhân mình nghĩ những người này cũng chấp nhận những giá trị từ những khách thể mang nặng tính cấu trúc xã hội như truyền thông và giáo dục chính quy. [3]

Nhà tâm lý học James Marcia cho rằng danh tính của chúng ta phụ thuộc vào hai yếu tố đó là commitment (tính cam kết) và exploration (tính khám phá). Người có tính cam kết cao đối với 4 phương diện mình nhắc đến ở trên trong cuộc sống là người có sự chắc chắn và kiên quyết nhất định về những lựa chọn trong cuộc sống của họ. Ngược lại, người có tính cam kết thấp thường không biết mình là ai. Tính khám phá cao ở một người thể hiện qua việc họ không ngừng tự hỏi mình là ai và luôn tối ưu hoá việc hiểu bản thân để đưa ra những quyết định trong đời. Trạng thái tối ưu của danh tính là "identity achieved" (tạm dịch là bản ngã toàn diện hay là được hoàn thành) sẽ được tìm thấy ở những người vừa có tính cam kết cao, nhưng vẫn có chỗ để luôn tự tìm hiểu về bản thân và có tính khám phá cao.

Cá nhân mình trong thời điểm hiện tại đã quá quen với cảm giác luôn hoài nghi về danh tính của bản thân, và mình chấp nhận rằng mình quá phức tạp để tự thấu hiểu qua 1 tháng suy ngẫm hay 1 năm. Tuy nhiên, với những giá trị bản thân mình chọn lựa, mình đã và đang học cách ưu tiên những điều mình cho là cần thiết. Điều này mình áp dụng từ cuốn sách mình đang yêu thích (và dễ đọc nữa) mang tên “The subtle art of not give a f” (nghệ thuật tinh tế của việc đếch quan tâm), hy vọng giúp bạn nghĩ nhiều hơn và sống đơn giản hơn . Peace!

References:

[1] Symbolic Interactionist Theory https://courses.lumenlearning.com/alamo-sociology/chapter/reading-symbolic-interactionist

[2]Pragmatism and Social Interactionism https://www.jstor.org/stable/2095475?seq=1

[3]Are You Having an Identity Crisis? https://www.psychologytoday.com/intl/blog/fulfillment-any-age/201203/are-you-having-identity-crisis